Rosja, Syberia

Aby opisać poszczególne grupy etniczne zamieszkujące teren Syberii należy wcześniej zapoznać się z terminologią, która owe ludy charakteryzuje i przyporządkowuje. Sytuacja jest specyficzna o tyle, że ludy autochtoniczne zamieszkujące tereny byłego Związku Radzieckiego nazywane są Narodami - Narody Rosii. W rzeczywistości są to grupy etniczne zamieszkujące dany teren na długo przed wkroczeniem Rosjan, kolonizacją i w konsekwencji włączeniem do Rosji i później ZSRR.

Podział administracyjny określający zasięg występowania danej grupy został stworzony w latach 20-30 XX wieku. Powstały wówczas Republiki, Kraje, Obwody i Okręgi, których wytyczone granice niekoniecznie pokrywały się z zasięgiem występowania danej grupy etnicznej, od której twór ów wziął nazwę. Sytuacja ta była potem utrzymywana sztucznie (wykazywano fikcyjnych autochtonów) tak, aby Obwody, Okręgi etc. nie zostały zlikwidowane, co wiązałoby się z utratą stanowisk urzędniczych. Proceder ten paradoksalnie doprowadził do sytuacji, że oto autochtoni posiadają obecnie swoją reprezentację (przynajmniej formalnie) we władzach Republik*, Okręgów, Obwodów itd. Inna natomiast kwestia - kto i jak ich reprezentuje. Kwestię etniczną w Rosji dodatkowo skomplikowała polityka narodowościowa po II Wojnie Światowej. Czystki etniczne, zsyłki, przymusowe wysiedlenia i napływ rdzennych etnicznie Rosjan zmącił nieco demografię tego regionu i spowodował, że grupy te zostały zmarginalizowane i dopiero po 1991 roku (rozpad ZSRR) i upadku ideologii 'ponadnarodowego obywatela radzieckiego' "zezwolono" na wielokulturowość i poczucie odrębności etnicznej.

Trudno jest jednoznacznie sklasyfikować, które ludy zamieszkujące Eurazję mogą być zaliczane do Małych Ludów Północy, gdyż sam obszar jest rozumiany i klasyfikowany według różnych kryteriów. Ze względu na charakter portalu (tak aby poruszyć maksymalnie szeroki wachlarz zagadnień związany z jak największą ilością społeczności tubylczych) przyjmiemy stosunkowo największy możliwy zasięg.

Mapa procentowego udziału ludności tubylczej w stosunku do liczby ludności napływowej.
Źródło: http://maps.grida.no

W czasach Związku Radzieckiego na listę Małych Ludów Tubylczych (small-numbered indigenous peoples) wpisanych było 26 grup etnicznych. Lista ta uzupełniona została w roku 2000 o kolejne 14, na podstawie decyzji Dumy Federacji Rosyjskiej (nr 255, 24.03.2000 roku). W roku 2005 dołączono jeszcze jedną mniejszość etniczną - Komi (Izhma-Komi). Obecnie statusem Małych Ludów Tubylczych cieszyć się może 41 grup etnicznych.

Przy tej okazji należy "wyprostować" terminologią, którą się posługujemy i o której wspominałem na wstępie. Mianem Małych Ludów Tubylczych (Small-numbered Indigenous Peoples) określane są wszystkie te grupy, których liczebność nie przekracza 50 tysięcy członków. Klasyfikacja ta stworzona została na podstawie szacunków ILO (International Labour Organization) - Konwencja numer 169, "Indigenous and Tribal Peoples' Convention" (1989 rok)**. Zatem według tego schematu etniki takie jak Buriaci czy Jakuci nie mieszczą się w ramach definicji ILO. Mimo to, ze względu na ich kulturowe podobieństwa, informacje dotyczące Jakutów będzie można znaleźć w niniejszym serwisie.

---------------------------------------------------

Poniżej prezentujemy tabelę Małych Ludów Tubylczych utworzoną na podstawie uchwały Dumy Federacji Rosyjskiej nr 255 z dnia 24.03.2000 roku.

- Aleuci, Koriacki Okręg Autonomiczny, Kamczacka Obłast,
- Alutorzy (odłam Koriaków), Koriacki Okręg Autonomiczny,
- Chantowie, Chanty-Mansyjski Okręg Autonomiczny,   Jamało-Nieniecki Okręg Autonomiczny, Tjumeńska Obłast, Tomska   Obłast, Republika Komi,
- Czełkanie, Republika Ałtaj,
- Czukcze, Czukocki Okręg Autonomiczny, Koriacki Okręg   Autonomiczny, Republika Sacha (Jakucja),
- Czułymcy, Tomska Obłast, Kraj Krasnojarski,
- Czuwasze, Czukocki Okręg Autonomiczny, Magadańska Obłast,
- Dołganie, Tajmyrski Okręg Autonomiczny, Kraj Krasnojarski,   Republika Sacha (Jakucja),
- Eńcy, Tajmyrski Okręg Autonomiczny,
- Eskimosi, Czukocki Okręg Autonomiczny,
- Ewenkowie, Republika Sacha (Jakucja), Ewenkijski Okręg   Autonomiczny, Kraj Krasnojarski, Kraj Chabarowski, Amurska   Obłast, Sachalińska Obłast, Republika Buriacja, Irkucka Obłast,   Czytyjska Obłast, Tomska Obłast, Tiumańska Obłast,
- Eweni, Republika Sacha (Jakucja), Kraj Chabarowski, Magadańska   Obłast, Czukocki Okręg Autonomiczny, Koricki Okręg   Autonomiczny, Kamczacka Obłast,
- Itelmeni, Koriacki Okręg Autonomiczny, Kamczacka Obłast,
- Jukagirzy, Republika Sacha, Magadańska Obłast, Czukocki Okręg   Autonomiczny,
- Kamczadale, Kamczacka Obłast, Koriacki Okręg Autonomiczny,
- Kerekowie, (odłam Koriaków), Czukocki Okręg Autonomiczny,
- Ketowie, Czukocki Okręg Autonomiczny,
- Koriacy, Koriacki Okręg Autonomiczny, Kamczacka Obłast,   Czukocki Okręg Autonomiczny, Magadańska Obłast,
- Kumandyjczycy, Kraj Ałtajski, Republika Ałtaj, Kemerowska   Obłast,
- Mansowie, Chanty-Mansyjski Okręg Autonomiczny, Tiumeńska   Obłast, Swierdłowska Obłast, Republika Komi,
- Nanajowie, Kraj Chabarowski, Kraj Przymorski, Sachalińska   Obłast,
- Negidalowie, Kraj Chabarowski,
- Nieńcy, Jamało-Nieniecki Okręg Autonomiczny, Nieniecki Okręg   Autonomiczny, Archangielska Obłast, Tajmyrski Okręg   Autonomiczny, Chanty-Mansyjski Okręg Autonomiczny, Republika   Komi,
- Nganasanie, Tajmyrski Okręg Autonomiczny, Kraj Krasnojarski,
- Niwchowie, Kraj Chabarowski, Sachalińska Obłast,
- Oroczeni, Kraj Chabarowski,
- Orokowie, Sachalińska Obłast,
- Samowie, Murmańska Obłast,
- Selkupowie, Jamało-Nieniecki Okręg Autonomiczny, Tiumeńska   Obłast, Tomska Obłast, Kraj Krasnojarski,
- Szorowie, Kemerowska Obłast, Republika Chakasja, Republika   Ałtaj,
- Sojoci, Republika Buriacja,
- Tazowie, Kraj Przymorski,
- Telengici, Republika Ałtaj,
- Teleuci, Kemerowska Obłast,
- Tofalarzy, Irkucka Obłast,
- Tubalarzy, Republika Ałtaj,
- Tuwińcy, Republika Tuwa,
- Udegejczycy, Kraj Przymorski, Kraj Chabarowski,
- Ulczowie, Kraj Chabarowski,
- Wepsowie, Republika Karelia, Leningradzka Obłast,

Przypisy:

* Chodzi tu przede wszystkim o tzw. "Narody Tytularne" czyli takie, które posiadają 'własną' Republikę, np. Tuwinczycy - Tuwę, Buriaci - Buriację, Jakuci - Jakucję etc.
** Należy jednak zaznaczyć, iż Rosja nigdy nie ratyfikowała konwencji nr 169.

Azja  Język itelmeńskiTekst: Maria Dybowska

Grafika: źródło - Internet

Azja  Autochtoniczne Ludy Syberii i Dalekiego Wschodu od XVII wieku po współczesność - Część ITekst: Stanisław Cieślik

Praca dyplomowa napisana pod kierunkiem dr Teresy Brzezińskiej - Wójcik